Czy można malować na wodzie? Oczywiście! Tę niezwykłą umiejętność posiedli kilkaset lat temu Turcy. To sztuka Ebru.
Na czym polega? Na odpowiednim nanoszeniu farb na powierzchnię wody, którą sporządza się w specjalnym naczyniu mieszając z substancją zagęszczającą. Potem gotowy wzór przypominający deseń marmuru przenosi się na papier (stąd polska nazwa: sztuka marmurkowania). Wszystkie składniki wykorzystywane przy tworzeniu są całkowicie naturalne, dzięki czemu obrazy Ebru zachowują swoją trwałość i intensywność kolorów przez setki lat.
Agnieszka Pawlak – Telgeren z Poznania jest mistrzynią w malowaniu na wodzie. Nauczyła się tego w Turcji. – Moja fascynacja sztuką Ebru zaczęła się wiele lat temu. Urzekła mnie wówczas ta niespotykana i okryta rąbkiem tajemnicy metoda tworzenia. Mimo iż w świecie Orientu istnieje i jest pielęgnowana od lat – w Polsce słyszało o niej niewiele osób. Początkowo zatem moja czysto hobbistyczna twórczość przerodziła się w pragnienie podzielenia się ową wiedzą z innymi i powołania do życia Studia Ebru – opowiada Agnieszka,
Kurs malarstwa Ebru ukończyła w Istambule pod okiem jednego z najlepszych nauczycieli tureckich, który wywodzi się ze szkoły mistrza Mustafy Duzgunmana – słynnego twórcy współczesnej sztuki Ebru, Agnieszka uczyła się tworzyć obrazy na wodzie ponad rok. Dziś pokazuje swoje umiejętności w całej Polsce, prowadzi także studioebru.pl.
Początki Ebru są nieznane. – Sama nazwa pochodzi być może z języka perskiego od słowa ebri, które oznacza chmurę, lub od wyrażenia ab-ru – powierzchnia wody. Niektóre źródła podają Japonię oraz Chiny jako kolebkę tej sztuki. Inne opowiadają się za Persją i regionem Herat. Prawdopodobnie powstała jednak w XIII wieku na obszarze Turkiestanu (dziś obszar Azji Środkowej), a stamtąd przywędrowała Szlakiem Jedwabnym do Indii, Persji a następnie Anatolii – dzisiejszej Turcji – wyjaśnia Agnieszka.
Pod nazwą turecki papier przedostała się również do Europy. Turcy seldżuccy oraz otomańscy rozpowszechnili ową metodę stosując ją w kaligrafii i sztuce dekorowania i oprawiania książek oraz zdobienia oficjalnej korespondencji. Technika wykonywania Ebru była stopniowo udoskonalana i tak oto Turcja stała się głównym ośrodkiem jej rozwoju. Najstarszy znany okaz malowidła Ebru datowany jest na rok 1447 – znajduje się on w Istambule w Pałacu Topkapi. Podobnie jak we wszystkich rodzajach klasycznej sztuki otomańskiej, tajniki Ebru przekazywane były adeptom przez ich mistrzów.
Dzięki temu systemowi nauki, ukształtowało się kilka zasadniczych szkół mistrzów, które wpłynęły na obecny kształt i formę Ebru, a sztuka ta ewoluowała i przetrwała wieki. Do wykonania Ebru potrzebne jest wspomniane wyżej naczynie z wodą i zagęstnikiem: tragakantą (nektarem pochodzącym z krzewów traganka gumodajnego) lub sproszkowanym karagenem (substancja otrzymywana z wodorostów), pigmenty z dodatkiem niewielkiej ilości wody oraz żółci zwierzęcej, dzięki której farby rozprzestrzeniają się po powierzchni oraz nie mieszają się w momencie nałożenia jednej na drugą.
Do rozprowadzania farb służą naturalne pędzle z końskiego włosia i drzewa różanego oraz różnej wielkości narzędzia, szpilki, igły czy grzebienie, dzięki którym można stworzyć niezwykle piękne kształty i wzory np. kwiatowe. Specyfiką tego rodzaju malarstwa jest jego niepowtarzalność. Raz powstały wzór nie jest możliwy do skopiowania (m. in. dlatego na obszarze Imperium Otomańskiego stosowano papier zabarwiony metodą Ebru do sporządzania wszelkiego rodzaju pism oraz dokumentów urzędowych). Farba bowiem w niewielkim stopniu, aczkolwiek nieustannie, porusza się na wodzie.
Efekt końcowy zależy od sposobu przyrządzenia pigmentów i wody, temperatury i wilgotności powietrza, a nawet nastroju artysty. Niezwykle istotna przy tworzeniu jest pewna doza cierpliwości oraz lekka, a zarazem wprawna ręka artysty. Jako, że dawniej sztuka Ebru wykorzystywana była w charakterze narzędzia kaligrafów w centrach religijnych, mistycznych; znaczenie tej twórczości wykracza poza obszar, tylko i wyłącznie znajomości techniki, czy umiejętności plastycznych artysty. Jest ona przede wszystkim powiązana z koncentracją, natchnieniem i kontemplacją.
Zdjęcia: Michał Cessanis w podróży
Opis Ebru pochodzi ze strony studioebru.pl
