Każdego roku od września do marca położone w głębokiej dolinie Rjukan w Norwegii spowija mrok. Już wkrótce jego mieszkańcy zobaczą jednak słońce, ponieważ 31 października 2013 r. zostanie uruchomiony system luster, który „łapiąc” promienie na szczytach doliny skieruje je na centralny plac miasta.
Opowieść o Rjukan, niewielkim mieście położonym na zachód od Oslo brzmi jak z bajki: ponad 100 lat temu w otoczonej licznymi wodospadami dolinie Vestfjord człowiek o ogromnej pasji i wizji, Sam Eyde postanowił wybudować elektrownię wykorzystując naturę do pozyskiwania energii. Elektrownia Norsk Hydro powstała, a pracujący w niej inżynierowie i robotnicy osiedlili się w mieście wybudowanym przy niej.
Rjukan wciśnięte między dwa strome zbocza gór w okresie jesienno-zimowym cierpiało jednak na całkowity brak słońca. Doprowadziło to do sytuacji, w której materialny i społeczny status mieszkańców odzwierciedlało położenie domu: dyrektorzy i inżynierowie mieszkali najwyżej na zboczu, niżej swoje domy mieli pracownicy biurowi, a na samym dnie doliny robotnicy.
Pierwszy pomysł oświetlenia miasta systemem luster został opisany w lokalnej prasie 31 października 1913 roku, a jego pomysłodawcą był Sam Eyde. Przedsiębiorca zdając sobie jednak sprawę z tego, że technologia z początku XX w. nie pozwala na realizację takiego projektu, zdecydował się ostatecznie na ufundowanie kolejki linowej Krossobanen. Otwarta w 1928 r. linia umożliwiła mieszkańcom podróż z doliny na szczyt o wysokości 886 m, skąd mogli odpoczywać w promieniach słońca przynajmniej przez kilka godzin w weekendy.
Futurystyczna idea ruchomych luster nie została jednak zarzucona i teraz po ponad 100 latach stanie się rzeczywistością. W ramach projektu „Lustro słoneczne w Rjukan” na zboczu nad miastem zamontowano system heliostatów (ruchomych luster), które odbiją i skierują promienie słoneczne wprost na główny plac Rjukan. Prawdziwy test sprawdzający odbędzie się, gdy system zostanie włączony po raz pierwszy 31 października br.
Zamontowane 450 metrów ponad rynkiem w Rjukan trzy ogromne lustra o łącznej powierzchni 51 metrów kwadratowych oświetlą obszar w centrum miasta o średnicy 600 metrów. Cały system będzie sterowany komputerowo i zasilany bateriami słonecznymi i wiatrem. Koszt inwestycji wyniósł 5 mln koron norweskich.
Postać Sama Eyde ma także związki z Polską – założyciel Norsk Hydro w 1917 zrezygnował z kierowania elektrownią i został dyplomatą. W latach 20. XX wieku był m.in. ambasadorem Norwegii w Polsce i jak głoszą źródła historyczne przyjaźnił się z marszałkiem Józefem Piłsudskim.
