Ciepłe morze, rafy koralowe, wulkany i tarasy ryżowe, do tego fascynujące obyczaje i ceremonie religijne. Zielona wyspa jest synonimem tropikalnego raju.

Nocną ciszę przerywa dobiegający z oddali dostojny i monotonny dźwięk gamelanu. Pod podłogą pokoju hotelowego coś piszczy – pewnie mysz, a może szczur? Na zewnątrz szczekają gekony. Za drzwiami słyszę delikatny szelest. Wyglądam przez okno i widzę cień odchodzącej gospodyni, która pod drzwiami mojego pokoju zostawiła ofiarę dla duchów: kilka ziarenek ryżu i kwiatki położone na liściu bananowca. Przed zaśnięciem zdążę jeszcze pomyśleć, że myszy spod podłogi będą miały kolację… Jestem w Ubud, kulturalnej stolicy Bali.

***

Ubud to miasto galerii, tysięcy sklepów, tańca, muzyki, religii, pięknego rękodzieła i wielkiego kiczu. Położone wśród tarasów ryżowych, otoczone brudnymi przedmieściami z setkami sklepów i hurtowni z wyrobami drewnianymi, garncarskimi i tkaninami, położone na skrzyżowaniu ruchliwych, zatłoczonych i głośnych dróg, pozwala odkryć swój urok dopiero po bliższym poznaniu.

Do Ubud docieram późnym wieczorem po dziesięciogodzinnej podróży i po pokonaniu 120 km. Opuszczam zdezelowanego busika i skręcam w pierwszą nastrojową uliczkę z nadzieją znalezienia noclegu. Intuicja mnie nie myli. Chwilę później zaczepia mnie długowłosy chłopak, za którym wchodzę po schodkach do ozdobnej bramy, za którą przez nieoświetlone podwórko pełne rzeźb, murków zagradzających drogę i koszyczków z ofiarami dla bogów dochodzę do wyplatanego bungalowu z tarasem. To jest mój pokój przez najbliższe dni – podobny do wszystkich hotelowych pokoi na Bali.

Obudzona bladym świtem przez koguty – drób często hodowany jest tutaj na miejskich podwórkach – wychodzę na ulicę i dostaję się od razu w centrum handlowego życia. – Wejdź chociaż na chwilę, tylko obejrzyj – zachęcają sprzedawcy. – Masaż, tanio – kuszą salony odnowy biologicznej. – Taxi, transport, motor? – zagadują panowie siedzący przy samochodach. Zakupy i masaż zostawiam na później. Korzystając z przyjemnego chłodu poranka zwiedzam miasto.

Małpi gaj (Monkey Forest) to najpopularniejszy cel turystów, szczególnie tych z małymi dziećmi. W gęstwinie hasają makaki, przeskakują z drzewa na drzewo i skutecznie domagają się bananów. Niektóre osobniki są tak bezczelne, że wyrywają jedzenie z rąk spacerowiczów i tak cwane, że trzymając w lewej ręce jednego banana, prawą wyciągają po następnego. Tablice zalecające ostrożność w kontaktach z małpami nie są ulubioną lekturą osób odwiedzających gaj. Widzę, jak rozbestwiony makak zrywa spinkę z włosów dziewczyny, która dopuściła do zbytniej komitywy…

Ubud to jednak przede wszystkim sztuka. W Muzeum Puri Lukisan zgromadzono dzieła sztuki balijskiej z ostatnich dwóch wieków. O ile forma wyrazu artystów jest zróżnicowana, to nie można powiedzieć tego o głównych motywach dzieł: większość przedstawia powykrzywiane twarze demonów. W Muzeum Renesansu Blanco tematyka dzieł artysty jest inna – tu dominuje erotyzm. Warto też odwiedzić Muzeum Sztuki Neka, gdzie można prześledzić rozwój malarstwa balijskiego.

Ubud zostawiłam sobie na deser. To podsumowanie podróży po rajskiej wyspie.

***

A początek? Opuszczamy prom z Jawy na Bali i szukamy transportu wzdłuż północnego wyspy. Jest nas kilkanaście osób – sami Europejczycy. Wszyscy oprócz mnie jadą do Loviny – popularnego kurortu. Ja chcę wysiąść z bemo (tak nazywają się tutaj mikrobusy służące za publiczny transport) w połowie drogi, w miejscowości Pemuteran. Pierwszy zgrzyt: negocjacje cenowe. Dla miejscowych cena do Loviny to 20 tys. rupii, od nas chcą po 30 tys. Nie ma też znaczenia, że wysiadam dużo wcześniej. – I tak zajmujesz miejsce w bemo – tłumaczy kierowca łamaną angielszczyzną. W końcu staje na 25 tys., a pokrętne wyjaśnienie kierowcy okazuje się niezgodne ze stanem faktycznym. Do bemo wschodzi tyle osób, ile chce wejść. Kto powiedział, że pasażerowie nie mogą wisieć w drzwiach?

Pemuteran to przyjemny, położony na uboczu, luksusowy kurort zdominowany przez turystów niemieckich. Morze jest tak ciepłe, ze wchodzi się do wody bez otrząsania i rozgrzewania, a zarazem jest wystarczająco chłodne, że można w nim pływać z przyjemnością. Nie jest jednak szmaragdowe, jak pokazują foldery reklamowe biur turystycznych. Rano ma konsystencję i kolor krupniku, w południe przypomina rozcieńczoną zupę szczawiową, dopiero po południu robi się błękitne, za to wieczorem staje się czarne. Wybrzeże usiane jest drogimi hotelami i eleganckimi knajpkami, w żaden sposób nie przypomina jednak turystycznego molochu. Nieogrodzone hotele są niewysokie, drewniane i wyplatane, turystów jest niewielu, a leżaki dostępne są nie tylko dla gości hotelowych. Na każdym kroku są centra nurkowe, organizujące wycieczki na oddalone rafy koralowe. Rafa jest też niedaleko brzegu. Jest ona jednak mocno zniszczona. Wprawdzie australijska organizacja ekologiczna Reef Seen Aquatics próbuje odbudować rafę, ale z mizernym skutkiem. Trudno się zresztą temu dziwić – przewodnik, z którego usług korzystam za pośrednictwem tej organizacji, depcze po rafie. Gad co chwila podstawia się do drapania po skorupie, wystawiając z wody łeb i łypiąc wyłupiastym okiem

Reef Seen Aquatics zajmuje się nie tylko ochroną rafy, ale także żółwi morskich. Gatunek ten jest zagrożony nie tylko działaniami człowieka, ale i zwierząt. Żółwie żyją na głębokości kilkunastu metrów i wychodzą na brzeg tylko po to, żeby złożyć jaja. Mięso żółwie uchodzi wśród Balijczyków za przysmak, a amatorami jaj są nie tylko ludzie, ale też ptaki i wałęsające się po Bali hordami psy. Skutek jest taki, że tylko z 1 jaja na 100 wykluwa się mały żółw. Ekologowie wykupują jaja od miejscowych (co zapewne zachęca tych ostatnich do wybierania jaj), a gdy żółwiki się wylegną i podrosną, są wypuszczane do morza. Podczas mojej wizyty w basenie pływa stadko malutkich żółwi i jeden dorodny osobnik, który po wypuszczeniu do wody każdorazowo wraca do niewoli. Ten dorodny gad co chwila podstawia się do drapania po skorupie, wystawiając z wody łeb i łypiąc wyłupiastym okiem.

Pemuteran leży na skraju słynące z bogatej fauny parku narodowego „Bali Barat”. Do parku można wchodzić tylko pod opieką licencjonowanego przewodnika, ponoć ze względu na obecność dzikich i groźnych zwierząt. Po długich negocjacjach z Yuyu – przewodnikiem udaje mi się ustalić sumę 50$ za trzygodzinną wycieczkę po lesie. Wyruszamy o świcie. Las namorzynowy tonie w śmieciach, które pozostały po ceremonii religijnej z poprzedniego dnia, w lesie monsunowym zaś najciekawszymi okazami fauny okazują się makaki. Tyle, że żeby na Bali obejrzeć te złośliwe małpki, nie trzeba płacić 50$ – są one wszędzie, gdzie tylko można zdobyć cokolwiek do jedzenia. Największą atrakcją jest sam las: ciemnozielony, gęsty, z lianami, chaszczami, jarami i przejściami nad rzekami po przewróconych drzewach. Pytam o niebezpieczne zwierzęta. – Dziesięć lat temu widziałem pytona – śmieje się Yuyu.

***

Na wschodnie wybrzeże jadę przez środek wyspy. Mijam najwyższą górę Bali – wulkan Gunung Agung (3142 m. n.p.m.), jednak nie jest mi dane podziwiać widoki, bo z nieba leją się strugi wody. Nawet pora sucha nie gwarantuje słonecznej pogody.

Nieciekawa aura nie stoi na przeszkodzie podziwianiu świątyń. A jest tu co podziwiać. Balijczycy są ludźmi niezwykle religijnymi. Wyznają hinduizm, a właściwie jego lokalną odmianę, z domieszką animizmu i wiary w demony. W każdej wsi są trzy świątynie: jedna poświęcona Brahmie – stwórcy, druga Wisznu – bogu podtrzymującemu życie i trzecia Sziwie – bogu zniszczenia i śmierci. Jest też mnóstwo świątyń rodzinnych i niedużych kapliczek.

Życie religijne Balijczyków nie jest ograniczone do modlitw w świątyniach. Dzień zaczyna się od złożenia ofiary, ryż, owoce i kwiaty w koszyczkach z bananowych liści znajdują się pod każdymi drzwiami, na ulicach, przed sklepami, w taksówkach. W ten sposób uspokaja się złe duchy, a dobrym zatrzymuje przy sobie. Święta są częściej niż co drugi dzień – jest ich rocznie około 200.

Świątynie mają różną rangę. Odwiedzam kilka „ważniejszych”. Pura Pulaki wznosi się nad samym morzem, w stronę którego wychylają się rzeźbione smoki. Na dziedzińcu świątyni grasują makaki, najwyraźniej przyzwyczajone do tego, że mają tu stołówkę. W Pura Beji i Pura Maduwe Karang uwagę przyciągają bogato zdobione, pełne detali rzeźby przedstawiające sceny z życia bogów. Do położonej na wzgórzu świątyni Pura Kehen wchodzi się po schodach, a następnie przez rzeźbioną bramę. Na pierwszym dziedzińcu wpleciony w splątane gałęzie gigantycznego drzewa banyan jest bęben alarmowy. Na wewnętrznym dziedzińcu znajduje się kaplica poświęcona trzem bogom: Brahmie, Wisznu i Sziwie.

Balijczycy do perfekcji opanowali zarabianie na turystach i i do świątyń wpuszczają dopiero po uiszczeniu „dobrowolnej” ofiary. Jedynym wyjątkiem jest świątynia buddyjska – tu ofiara jest dobrowolna. Oprócz zapłacenia ofiary trzeba wypożyczyć bądź kupić sarong – bez niego wejść na teren świątyni nie można. Mam swój sarong, więc muszę płacić za sasz – pas podtrzymujący sarong. Jeśli nie za sasz, to za oprowadzenie po świątyni, ograniczające się w zasadzie do towarzystwa.

***

– Jeśli chcesz poznać prawdziwe Bali, jedź na wschodnie wybrzeże wyspy – poradził mi kilka dni wcześniej sympatyczny Jawajczyk. Posłuchałam jego rady i tak trafiam do Padangdbai – niedużego portowego miasteczka z dwiema uroczymi plażami. Jedna z nich – Blue Lagoon Beach uchodzi za jedną z najpiękniejszych na Bali. Dobra reputacja jest zasłużona: plaża jest piaszczysta, cicha, otoczona lasem. Kilkadziesiąt metrów od brzegu jest dobrze zachowana rafa koralowa. Jedynym minusem są silne prądy, które potrafią zepchnąć na skały nieostrożnych amatorów życia podwodnego.

Gdy siedzę w knajpie i popijając świeży sok z mango czytam wydruki wskazówek z internetowego forum, gdzie ktoś radzi zobaczyć pogrzeb na Bali, dostrzegam za oknem przemykającą w pośpiechu grupę kilkudziesięciu osób, podążającą za drewnianymi noszami, na których ani chybi leży nieboszczyk. Co za zbieg okoliczności! Szybko płacę i ruszam za konduktem. Kondukt dobiegł – bo tak można nazwać jego tempo – do trawnika w centrum (jak się okazuje, jest to cmentarz). Kiedy tam docieram, nieboszczyka kładą właśnie na drewnianym rusztowaniu, które następnie zostaje podpalone, podobnie jak położone obok rzeczy osobiste zmarłego. Zwłoki płoną dwie godziny, a w tym czasie trwają przygotowania do dalszej ceremonii. Na cmentarz trafiają kolejne kosze z ofiarami dla bogów i duchów, misternie ułożone kwiaty i pokarm. Posiłek jest też dla ludzi – którzy tradycyjnie ubrani w sarongi – siedzą wokół ognia i rozmawiają, podczas gdy pracownicy firmy pogrzebowej czy tez inni organizatorzy ceremonii długimi pogrzebaczami mieszają w krematorium. Po wszystkim polewają wodą popiół i przekładają go do naczynia, które w otoczeniu świeżych pędów roślin, białych płócien i darów ofiarnych kładzione jest w miejscu spalenia, po czym zaczynają się modły. Prochy trafią później do morza.

 tekst i zdjęcia: Regina Skibińska

Comments

comments